BÁNH TRÁNG – LINH HỒN CỦA TẾT Ở MIỀN NAM

   Có một bạn hồi trong năm nói rằng tò mò tết ở Tây Nguyên quá. Giờ xong ba ngày tết rồi, Tây xin phép trả lời bạn ấy như này:

Tác giả ảnh: Nguyễn Hà

   Trước hết Tây muốn nói là đồng bào thiểu số bản địa ở Tây Nguyên không ăn tết Nguyên Đán như ta. Vì vậy trong bài này chỉ đề cập đến “người Tây Nguyên” ở phạm vi hẹp là người dân tộc Kinh di trú vào thôi nhé. Thế thì muốn biết người Kinh ở Tây Nguyên ăn tết như nào thì phải biết họ từ đâu đến mảnh đất này. Họ đến Tây Nguyên sống và mang theo trọn vẹn hồn tết quê vào đây luôn. Ngoài quê ăn gì thì trong này ăn như thế ấy. Chợ ở Tây Nguyên có đủ các loại nhu yếu phẩm bám sát sự đa dạng của vùng miền. Tuy nhiên, dù muốn dù không, người Kinh ở Tây Nguyên vẫn có sự pha trộn một chút trong lối sống. Món bánh tráng cuốn với rau xà lách cùng với thịt và dưa món là biểu hiện rõ nhất. Hôm nay mồng 5 tết, kỷ niệm ngày vua Quang Trung dẹp quân Mãn Thanh ra khỏi đất Thăng Long. Chúng ta lại thêm một lần ghi công cho cái bánh tráng (bánh đa)

Tác giả ảnh: Nguyễn Hà

   Nếu có điều kiện, các bạn đến vùng chiêm trũng của Bình Định. Ở đâu đó trên vùng đất ấy vẫn có cụ già đặt bánh tráng (đã nướng) lên đỉnh đầu để bẻ đôi rồi mới ăn. Tương truyền rằng người Bình Định mang ơn cái bánh tráng vì nó giúp cho vua Quang Trung hành quân thần tốc ra Thăng Long dẹp giặc. Bánh tráng thì các bạn biết rồi, có thể nướng hoặc nhúng nước cho ỉu là có thể ăn đến no. Vừa đi có thể vừa nhâm chi. Thứ lương khô ấy lại nhẹ nên tiện cho việc chuyển quân.

Tác giả ảnh: Nguyễn Hà

   Các bạn có tin lời của Tây không nhỉ? Cô bạn gái của Tây ở Phú Yên nói rằng một cái tết. Đại gia đình nhà bạn ấy ăn hết một thùng phuy bánh tráng. Cái thùng phuy chuyên đừng dầu lẻ hoặc đựng nước nấu rượu ở quy mô lớn ấy. Các bạn hình dung đi, nó cao như thế mà bánh tráng xếp chồng đầy thể tích thùng ấy mà xong kỳ nghỉ tết là hết. Người Nam Miền Trung cuốn bánh tráng với cơm để ăn no chứ không phải ăn chơi như chúng ta ở quán nhậu đâu.

   Khác với người Nam Miền Trung và Tây Nguyên thích ăn bánh tráng nhúng nước rồi cuốn với rau. Người miền Tây và Đông Nam Bộ lại chuộng bánh tráng phơi sương. Bánh tráng ấy được nướng lên rồi đêm về họ đặt liếp bánh trên bãi rau sạch đã được tưới nước lúc chiều để sương và hơi nước thấm nhẹ đều lên hai mặt bánh. Trưa hôm sau có ngay bánh tráng phơi sương cuốn với rau rừng kẹp thịt luộc chấm mắm ớt. Ui chu, ngon hết sảy! Bánh tráng phơi sương phải ăn nhanh chứ để sau mười ngày nó mốc trong thùng chứa liền.

   Có điều kiện, các bạn đi du lịch từ Đà Nẵng cho đến tút lút mũi Cà Mau kiêm luôn Tây Nguyên. Nếu các bạn ghé nhà nào mà không có bánh tráng trong nhà. Tây cho đánh vào mông. Nói thế để biết bánh tráng quan trọng như thế nào cho tết của người phía nam đèo Hải Vân. Tết trong này nằm trong đỉnh điểm của mùa khô nên nóng lắm. Bánh chưng bánh tét làm ra để cho có không khí tết thế thôi chứ không khoái bằng sự mát mẻ của món bánh tráng cuốn rau. Khoảng hai tháng trước tết là nhà nào nhà nấy lo gieo hạt rau xà lách cho kịp tết ăn rồi.

   Tuổi thơ ai chả từng ăn bánh tráng mè (bánh đa vừng) nhỉ? Bánh tráng là quà của con nhà nghèo nhưng luôn là món quà giàu hình ảnh tuổi thơ nhất các bạn nhỉ? Cái bánh tráng như gói cả linh hồn dân tộc Việt Nam trong đó vậy. 

Buôn Ama Thuột, mồng 5 tết Ất Mùi (23/2/2015)

Tây Nguyên Xanh