TÌM VỀ Ý NGHĨA CỦA CHỮ XUÂN, NIÊN, LẠC, PHÚC, ẨM, THUẬN, TẾT THÔNG QUA GIÁP CỐT VĂN

春 节 祝 福

新 年 快 乐

和 顺 安 康

Xuân Tiết Chúc Phúc

Tân Niên Khoái Lạc

Hòa Thuận An Lạc

Đó là 12 chữ liên quan đến chúc tết mà giáo sư ngành Trung Văn của học viện Nhân Văn, đại học Thanh Hoa, Li Shou Kui李守奎 mang đến giới thiệu trong chương trình 开讲啦. Đồng thời ông cũng là giáo sư của trung tâm nghiên cứu và bảo tồn văn tự cổ (出土文献研究与保护中心) của đại học Thanh Hoa. Ông giới thiệu ý nghĩa một vài chữ thông qua chữ Giáp Cốt Văn. 

   Xem chữ Xuân ở thể chữ Tiểu Triện sẽ thấy có một chữ Nhật 日 tức mặt trời ở dưới và hai chữ Thảo 草tức là cỏ cây ở trên đầu, còn ở giữa là chữ Thuần 屯. Tiếp tục đi ngược về quá khứ ở thể chữ Giáp Cốt Văn thì thấy rõ vừa có chữ Thảo vừa có chữ mộc 木. Tức là vào mùa xuân, thảo mộc sinh sôi và cây cối đâm chồi. Mãi sau này các nhà nghiên cứu mới biết chữ Thuần ấy là biểu thị cách phát âm. Nhưng có thực sự chữ Thuần ấy chỉ để biểu âm không. 

   Các nhà nghiên cứu lại tìm hiểu thêm về hình thể chữ Thuần ở các giai đoạn từ Giáp Cốt Văn đến Kim Văn 金文 thời Tây Chu 西周 thì thấy đây đích thị là mầm giá mới nứt vỏ hạt (như kiểu giá đỗ). Thế thì chữ Xuân có quá mỹ miều. Vừa có ánh sáng mặt trời, vừa có lá xanh mơn mởn, vừa có mầm giá sinh sôi. Bốn mùa bắt đầu từ đây,

Chữ Phúc 福

   Mùa màng dễ bị thất thu nên con người cần quỳ xin thần thánh giúp đỡ trừ khử quỷ quái để mong cuộc sống có phúc. Trong chữ Phúc có một chữ Thị 示 tức là kỳ vọng mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no hạnh phúc.

   Chữ Phúc trong Giáp Cốt Văn được tìm thấy đầu tiên là chữ畐. Những học giả nghiên cứu đầu tiên đều cho rằng chữ này có lẽ là một dụng cụ để uống rượu. Nhưng nó là vật dụng có hình dáng như thế nào và tại sao cái dùng để uống rượu lại biểu thị hạnh phúc. Những nhà nghiên cứu sau này chia thành hai nhóm. Một nhóm nghiên cứu chữ Dậu酉 (giờ Dậu, con gà) là một phần của chữ Tửu 酒 Rượu.

    Ý nghĩa ban đầu là tôn kính đồ vật này. Cái cốc gốm trong ảnh có tên là Bảo Tôn 保尊 được khai quật năm 1948 tại Lạc Dương 洛阳，tỉnh Hà Nam 河南. Hiện vật có từ thời Tây Chu 西周. Nó cao 24,5 mm, đường kính miệng cốc là 18.5 mm. Vấn đề là đồ vật này đựng cái gì? Đó là rượu. Thế rượu này dùng để làm gì, nhìn vào hình ta có thể thấy được là hai tay đỡ ở dưới

    Khi cúng tế 祭祀 người ta nâng tay đỡ cái này để hành lễ khẩn cầu vận may, hạnh phúc.

    Chữ cuối cùng ở hàng trên là chữ Ẩm( 飲 nhắp môi uống rượu hoăc trà).

    Chữ này gồm hình ảnh cái bàn rượu và trên là một người đang cúi gục xuống lè lưỡi xuống. Đây chính là nhắp môi uống rượu. Có biểu thị sự hiện diện (thần thoại hay dùng từ hạ phàm 降临) của tổ tiên và thần thánh. Có lẽ các đáng siêu nhiên uống rượu theo kiểu này. Từ cái cốc Tôn mà người cổ đại đã dùng Giáp Cốt Văn để viết thành chữ Tôn 尊. Rượu trong cốc Tôn sau khi cúng xong thì được đổ vào đâu? 

   Nó được rót vào cái vò (hũ, lọ) nhỏ gọi là Phát Văn Bộ 黻纹瓿nghĩa là cái vò có hoa văn nửa đen nửa xanh, loại hoa văn này thường in trên nền lễ phục thời xưa). Sau đó con người sẽ được uổng rượu từ cái vò này. Thế tại sao rượu lại đặc trưng cho hạnh phúc. Là bởi ngày xưa năng suất của cây lúa không như bây giờ. Gạo không đủ nấu thành cơm mà ăn thì việc ủ lên men làm rượu là một sự xa xỉ. Thành ra có phúc lắm mới được nhắp môi vào ngụm rượu. Người làm ra được rượu chắc chắn là có dư lương thực, tức Phú 富 và rượu người này làm ra ắt là quý 贵. Cho nên dùng rượu để biểu đạt chữ Phúc

    Thế khi uống hết rượu rồi ai về nhà nấy, tàn cuộc luôn à. Không được, đã uống là phải có đàn hát cho nhau nghe. Đã nghe Nhạc thì tâm hồn hoan hỉ vui tươi bởi vậy chữ Nhạc trong âm nhạc và chữ Lạc trong hoan lạc có cùng chung cách viết là 樂 (dạng phồn thể), 乐( dạng giản thể)

    Trong Giáp Cốt Văn, bên dưới chữ Nhạc là chữ Mộc 木 (gỗ), trên đầu gỗ còn cài thêm hai sợi tơ. Chúng ta có thể thấy ở chỗ khuếch âm trên đàn Cầm 琴 và đàn Sắt 瑟 đều có gắn dây không? Cho nên chắc chắn đàn của thời kỳ đầu đều là nhạc cụ làm bằng dây 弦乐. Đàn gảy lên những âm thanh làm cho con người sảng khoái, vui vẻ nên chữ Nhạc và Lạc được người xưa và hiện nay viết hoàn toàn giống nhau.

    Âm thanh chúng ta nghe được từ đàn có hai loại, một là hài hòa 和谐, Hai là nghe rất chối tai. Âm thanh chối tai ấy là tháo âm 噪音 (tháo trong quát tháo là từ ấy đấy)., dùng để dằn vặt người nghe. Chỉ có âm thanh hài hòa mới được xem là âm nhạc. Không những cần hòa mà còn cần Thuận 顺

Chữ Thuận

    Chữ Thuận 顺 dạng giản thể順 dạng phồn thể. Các nhà nghiên cứu mãi vẫn không tìm ra chữ Thuận trong Giáp Cốt Văn, cho đến cuộc khai quật ra cái chum Hà Tôn 何尊。Chữ Diệp页có trong cấu tạo chữ Thuận là dáng người có gắn cái đầu trên đỉnh. Phần còn lại là con mắt. Con mắt với cái đầu người làm sau ghép vào với nhau thành chữ Thuận được. Các nhà nghiên cứu không hiểu nổi nhưng không còn cách nào khác vì họ không tìm được chữ Thuận nào khác ở dạng Giáp Cốt Văn. Hiện tại các nhà nghiên cứu xác nhận. Chữ Thuận chưa từng tồn tại ở thời Tiên Tần 先秦, Tây Chu西周, Giáp Cốt Văn. Nhưng các nhà nghiên cứu hiện đại vẫn muốn tạo ra dạng Giáp Cốt Văn cho chữ Thuận. Họ lấy Giáp Cốt Văn của chữ Xuyên 川 làm thành chữ Thuận. Bởi chiếu theo cách biểu ý của người cổ đại thì dòng nước chảy dọc thì thuận nhưng chảy ngang là tai nạn.

   Chữ Niên 年(năm),

   Khi nhìn vào Giáp Cốt Văn ta có thể chữ Niên 年 gồm chữ Nhân 人 (con người) ở dưới, bên trên là chữ Hòa禾 (mạ non), khi nó sinh trưởng đến giai đoạn chin muồi (thành thục 成熟), những bông lúa chín nặng trĩu nghiên cây xuống. Cho nên ý nghĩa ban đầu của chữ Niên là biểu thị sự chín muồi của ngũ cốc. Tại sao giai đoạn thành thục của ngũ cốc được gọi là Niên. Bởi cách biểu thị thời gian của chúng ta là Ngày (日 Nhật) ，tháng (月Nguyệt), Năm (年Niên). Mặt trời sáng mọc tối lặn thì hết một ngày, Không thấy trăng mọc rồi lại thấy trăng tròn, đến trăng khuyết và cuối cùng không thấy trăng nữa thì là hết một tháng. Chữ Niên thực sự là liên quan đến văn minh lúa nước, nó là luân hồi của bốn mùa. Xuân sinh, hạ trưởng, thu thụ, đông tàng ( 春生, 夏张，秋收，冬藏 sinh ra ở mùa xuân, phát triển ở mùa hạ, thu hoạch vào mùa thu và cất vào kho vào mùa đông). Điểm bắt đầu và cũng là điểm kết thúc của vòng luân hồi này là Niên (năm). Cho nên người Trung Quốc gọi là quá niên过年 nghĩa là sang năm. Đây là sự kế thừa của truyền thống văn hóa lúa nước.

Bình Dương, tết Tân Sửu 2021

Phiên dịch viên: Tây Nguyên Xanh

Liên hệ trao đổi chuyên môn với chủ bút, mời quét mã Zalo Phiên Dịch Truyền Hình