CON DƠI TRONG VĂN HOÁ TRUNG HOA, NHẬT BẢN VÀ VIỆT NAM

Tác giả ảnh: Chris Gray

     Khi chim và thú đánh nhau. Dơi ở giữa quan sát. Lúc thú thắng, dơi đến bên thú và nói chúng ta là đồng minh vì tôi cũng có chân như loài thú các anh. Nhưng khi chim thắng, dơi lại bay đến bên chim rồi bảo tôi với bạn là đồng minh mới đúng vì tôi cũng có cánh và bay được như bạn. Khi chim và thú làm hoà với nhau thì chẳng con nào chơi với dơi nữa vì chúng ghét cái tính cơ hội, ba phải của dơi. Người ta đã lấy câu chuyện này để dạy người đời về cách cư xử và cũng để miêu tả đặc điểm cấu tạo cơ thể của loài dơi.

　Ở Trung Quốc, con dơi được viết là蝙蝠(biển bức). Chữ Bức 蝠 được phát âm hoàn toàn giống với chữ Phúc 福. Hơn nữa người ta tin rằng dơi có tuổi thọ cao nên họ coi dơi là loài động vật biểu trưng cho sự trường thọ, may mắn. Các bức tranh truyền thống của Trung Quốc cơ bản đều có dơi. Nếu vẽ các bức tranh với ý Ngũ Phúc Lâm Môn 五福临门 hay Ngũ Phúc Hoà Hợp 五福和合 người ta vẽ năm con dơi này bay vây quanh chữ Phúc . Còn muốn biểu đạt ý Phúc Thọ Miên Trường 福寿绵长 thì họ vẽ năm con dơi đậu trên đào trường thọ và trên hoa văn chữ Thọ. Biểu thị Phúc Lộc Thọ, dân gian sẽ vẽ dơi, hươu sao (tên khoa học là Cervus nippon , tên tiếng Hán là梅花鹿Mai Hoa Lộc ), đào trường thọ, cái hũ của thần tiên, đồng tử và đồng tiền phối hợp với nhau.

　Chữ Bức 蝠 trong tên của dơi còn trùng âm với chữ Phù 符. Mà trong văn hoá Trung Hoa, chữ Phù này tượng trưng cho lá bùa xua đuổi tà ma (符箓), mang ý nghĩa Trị Bệnh Diên Niên(治病延年), Tị Tà Tiêu Tai (避邪消灾). Ngày tết ở miền bắc Trung Quốc, trong lúc hành hương tế thần Chung Quỳ 钟馗, Người đóng vai thần Chung Quỳ tay cầm kiếm, giơ con dơi bằng giấy dán trong suốt quãng đường hành hương.

    Còn ở Nhật Bản, con dơi được phát âm là こうもり(Koumori), chữ Kanji của nó cũng là 蝙蝠. Do ảnh hưởng bởi văn hoá Trung Hoa nên con dơi ở Nhật Bản cũng là động vật mang ý nghĩa cát tường bền lâu. Trên bức tranh vẽ diễn viên ca kịch Kabuki (歌舞伎) xuất bản thời kỳ Edo (江戸), y phục của của diễn viên có hoa văn hình con dơi. Và hiện nay trên hoa văn khuôn mẫu giấy của Nhật có nhiều hình ảnh kết hợp giữa dòng chảy của suối, hoa anh đào và dơi.

    Ở Việt Nam chúng ta ngoài long, ly, quy, phượng thì thi thoảng chúng ta vẫn thấy khắc hình con dơi ngậm cái chuông nhỏ ở đình làng vì mang nghĩa Phúc Khánh. Nói chung dơi là biểu tượng của may mắn nhưng đừng sống như dơi là được, he he.

Bình Dương, 14/09/2022

Tây Nguyên Xanh

Liên hệ phiên dịch tiếng Trung: luatrithuc@gmail.com