NGƯỜI ĐỌC SÁCH BẰNG ÁNH SÁNG ĐOM ĐÓM ĐẦU TIÊN

    Ấy là Xa Dận (车胤), một vị quan lớn của triều đại Đông Tấn. Quê ở Tây Tân lý, Giang An huyện, Đông Tấn Nam Bình quận (nay là hương Tăng Phụ, huyện Công An, thành phố Kinh Châu, tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc). Từ nhỏ ông thông minh hiếu học, mùa hè ông bắt đom đóm bỏ vào ống tay tay cho nó phát ra ánh sáng để đọc sách. Trong sách Tam Tự Kinh (三字经) có câu: “Như nang huỳnh, như ánh tuyết, gia tuy bần, học bất xuyết (如囊萤，如映雪，家虽贫，学不辍)”. Nang huỳnh ấy là ý nói về tấm gương của Xa Dận. Ánh tuyết là ý chỉ nhân vật Tôn Khang (孙康) cũng thời nhà Tấn, lấy ánh sáng phản quang của tuyết khi rơi để đọc sách. Người Việt chúng ta học chữ Hán bằng sách Tam Tự Kinh nên có lẽ bị ảnh hưởng bởi câu chuyện này. Cơ mà bóp méo câu chuyện thành bỏ đom đóm vào trong vỏ trứng chứ không phải ống áo. Vấn đề là từ góc độ khoa học thì các cụ ngày xưa bốc phét nên có hàng loạt thế hệ lọc lừa. Đom đóm vào đủ ánh sáng để đọc được sách. Người phương Tây sợ hãi sự khôn lõi của người Trung Quốc là vì vậy.

***

Để được biết thêm nhiều kiến thức hay, mời các bạn tham dự khoá học tiếng Trung online, liên hệ zalo 0868360045

Read More

No comments

LỚP TIẾNG TRUNG VỠ LÒNG TRỰC TUYẾN

Lớp tiếng Trung vỡ lòng dành cho những người chưa biết gì về tiếng Trung được mở ra hàng tháng. Có thể học giờ hành chính hoặc buổi tối. Còn có có cả dạy kèm 1:1 hoặc theo nhóm ít người theo yêu cầu. Ngoài được học giao tiếp, học viên còn được dạy kiến thức về tử vi đẩu số và phong thuỷ âm trạch. Liên hệ Zalo 0868360045 để đăng ký học. Hình thức học online qua Google Meet. 

Read More

No comments

NGÀY TẬN THU

Tác giả ảnh: Đức Bính

     Hình ảnh các bạn đang xem là bữa cơm trưa trong ngày tận thu của mùa cà phê năm ngoái. Tận thu tức là hái sạch tất cả những gì còn sót lại trên cây cà phê. Một thu hoạch chấm dứt kể từ sau ngày ấy. Mười năm nay Tây không có ảnh này để minh hoạ nên chưa gõ cho các bạn biết về ngày này. Mấy tấm người ta lót để bỏ đồ ăn lên, ấy là cái bạt lưới hứng trái cà phê rớt xuống khi hái. Mỗi cây cà phê được hái bởi hai người. Mỗi người kéo một cái bạt lưới rồi ghép với lưới của người kia ngay dưới gốc cây. Một cặp như thế cứ hái hết hàng cây này sang hàng cây kia. Người ta thích ghép cặp một nam một nữ vì đàn ông khoẻ hơn nên phụ nhau kéo lưới được, còn phụ nữ chịu khó ghép lưới và nhặt hạt văng dưới gốc hơn nên bù trừ cho nhau. Nhiều thanh niên đi hái cà phê với nhau đúng một ngày mà thành vợ chồng đấy.

    Thực ra bữa trưa ngày tận thu cũng như bình thường thôi, đến tối chủ nhà mới đãi tiệc thế này tại nhà. Nhậu tại lô cà phê thế này thì nói thật là hơi hiếm. Vì nhậu ngay buổi trưa thì đố chiều hái đúng tiến độ. Còn dọn mâm buổi ngấp ngoáng tối thì người mồ hôi các thứ, ai cũng muốn về tắm một phát rồi ăn mới thoải mái. Cũng có thể với lượng nhân công đông thế này, nguyên buổi sáng hái xong béng rồi rồi trưa tha hồ nhậu. Và đây chắc là cà phê của chủ vườn cà phê có được nhờ khai hoang chứ nhà ba má của Tây chưa khi nào hái đông thế này. Tập trung hái nhiều người thế này thì có mà ba ngày là hết luôn cái lô cà. Hàng xóm nó chửi nát mặt. Tất cả chỉ hái đến 5 cặp một ngày là ghê gớm lắm vì còn chờ hàng xóm cho xong. Tất cả kết thúc cách nhau một hai ngày thôi chứ kẻ xong trước hỷ hả cười, kẻ chưa xong nơm nớp trộm.

    Ngày bé, Tây rất thích ngồi ăn cơm với ba má ở lô cà phê thế này. Thấy nó hay hay, có gió mát, có chim kêu các kiểu. Xong rồi lượm mót trái cà rụng cho má, về đòi cân lên đổi kem ăn như đúng rồi. he he.

Thành phố Bến Cát, 7/10/2024

Tây Nguyên Xanh

Read More

No comments

LÀM GÌ Ở TUỔI SÁU MƯƠI ?

    Một người phụ nữ đã từng chia tay người yêu vì nhầm lẫn do sự điêu linh thời cuộc, ngỡ rằng người yêu đã hy sinh nên đi lấy chồng. Nào ngờ người yêu tìm về tận nơi khi bà đã bụng mang dạ chửa. Chồng sẵn sàng cho phép bà trở về với tình cũ nhưng bà thương và trân trọng nghĩa cử ấy nên chọn ở lại với chồng. Bà đã có một cuộc chia tay người yêu trên con đường dài thăm thẳm trong đêm. Sau này, ngày người yêu cũ qua đời, bà đến thăm lần cuối, ông nói P ơi, anh đi trước nhé. Cuộc đời bà đã trải qua những khoảnh khắc như thế.

    Còn với chồng, ngày bà nhận được điện báo của chính phủ Pháp thông báo bà được trao tặng giải thưởng Bắc Đẩu Bội Tinh. Bà trình bày nguyện vọng muốn được nhận ở Sài Gòn để đem vinh dự này cho chồng cùng được hưởng chứ không muốn một mình sang Pháp nhận. Tại đại sứ quán Pháp, bà hỏi người trao giải rằng tôi đã tham gia cuộc chống người Pháp, tại sao các ông lại vẫn trao giải này cho tôi. Người ta trả lời rằng, nếu chúng tôi là bà, chúng tôi cũng sẽ làm như vậy thôi. Bà quả là một người phụ nữ rõ ràng đến cùng, yêu đến cùng và trọn tình đến cùng.

   Làm gì khi ở tuổi không ai thèm mướn mình nữa? Nửa đêm nhiều khi thảng thốt trăn trở về chuyện ấy. Tình cờ lại nghe bà trả lời phỏng vấn rằng bà đang viết cuốn sách mới, kể lại hành trình gầy dựng lại cuộc đời ở tuổi sáu mươi. Khi mà cả vợ lẫn chồng đã nghỉ hưu, đã có lúc chồng bà bảo hay là chúng ta đi xin làm nhân viên bãi giữ xe. Bà bảo rằng em không chê nghề ấy thấp hèn nhưng thực sự em không chịu đựng được cảnh sống như thế với khối kiến thức mình đã được học trong từng ấy năm. Thế là bà liên hệ với bạn bè bên Pháp, sự chân thành trong đối đãi của bà đối với bạn bè năm xưa đã giúp bà từ một người phải xin bạn bè tấm vé máy bay để sang Pháp đến gầy dựng một phòng tranh. Và khi chính thức dỡ biển hiệu sau ngần ấy năm. Bà viết lại một hành trình đúng nghĩa cứ đi đi rồi sẽ đến.

Thành phố Bến Cát, 26/09/2024

Tây Nguyên Xanh

Read More

No comments

ĂN MIẾNG THƠM GIỮA ĐÔI DÒNG CÁI LỚN VÀ CÁI BÉ

    Đứng trước nhà thờ chánh toà thành phố Cà Mau sau chặng đường từ đất mũi trở về, mình tự hỏi giờ đi lại đường cũ hay tìm con nước của miền Tây. Thế là chọn rẽ trái vào đường bên hông nhà thờ để xuôi quốc lộ 63 đến thành phố Rạch Giá. Một con đường mà bên này là nhà dân và bên kia là sông. Đi chậm rãi và ngắm người địa phương tương tác với sông. Lâu lâu dừng lại quán ven đường để mà nghe dân than thở thậm chí vợ chồng cãi nhau, để mà thấm chút phong sương bụi đường nơi xứ lạ, để mà hiểu cái giá của sự tự do là cô đơn. Độc hành là vậy.

    Dứa, ôi bạt ngàn trái Thơm, người ta đang hái Khóm giữa đoạn đường nối hai cầu bắc qua sông Cái Lớn và sông Cái Bé. Chao ơi là tiếng Việt, có một thứ trái ngoại lai cùng một hình thù như thế, vậy mà mỗi miền một cách gọi khác nhau. Thú vị là khóm cũng là một đơn vị hành chính của khu dân cư. Phải chăng vì nhà ở san sát chùm chụm như mắt trái khóm chăng? Nắng tháng tư khô quắt. Ngồi dưới bóng mát cây tràm, ăn miếng thơm, hớp ngụm nước và nghĩ về phù sa, về những chiếc túi đan từ sợi lá Thơm.

   Rời đi mà lòng nuối, không biết bao giờ mới có thể trở lại với tư cách chụp ảnh trọn quy trình từ hái lá đến tách sợi và đan thành đồ thủ công mỹ nghệ hoặc trọn quy trình đóng hộp đưa Thơm ra biển lớn.

Kể lại kỷ niệm tháng tư năm 2017

Thành phố Bến Cát, 24/04/2024

Tây Nguyên Xanh

Read More

No comments

CÁCH NUÔI NGẢI SĂN THÚ TỪ THỰC VẬT CỦA NGƯỜI H’RE

Trong quá trình nghiên cứu ảnh hưởng của yếu tố tâm linh trong hiện trạng bảo tồn các loài thực vật quý hiếm tại Việt Nam, những ngày qua, tôi tình cờ gặp được một người đã từng nuôi ngải Mớc theo văn hoá tâm linh của người H’re tại huyện An Lão, tỉnh Bình Định. Nếu như ngải Mách là loại ngải dùng để mách bảo quá khứ (chứ không mách được chuyện tương lai và phải cúng bằng gà lông trắng) thì ngải Mớc của người H’re xưa giúp họ dự đoán tương lai có săn được nhiều thú rừng hay không và ngải này dùng hai loài cây khác nhau ứng với loại ngải Mớc giúp bắn chính xác và loại ngải Mớc giúp dụ thú rừng đi về phía mình để dễ săn. Ngải dụ thú tôi sẽ kể ở bài khác, bài này chỉ kể về ngải bắn chính xác.

Để thỉnh ngải về nhà mình, người ta phải đến nhà thầy cúng xin ngải với mục đích gì. Thầy cúng sẽ cầm một cái khăn trắng, buông lời khấn nguyện và dặn dò ngải từ nay hãy đi theo và giúp đỡ người này vì mục đích như đã xin. Sau đó thầy cúng đích thân quàng chiếc khăn này lên cổ và trao củ của một loài cây cho người chơi ngải. Người chơi ngải trở về nhà, không được thốt ra tiếng nói trong một ngày một đêm. Trong thời gian cấm khẩu, người đó phải tìm nơi thật sạch sẽ, không bao giờ có người khác được phép đến chỗ ấy để ươm củ của cây này lên. Đồng thời phải sau khi làm thành công chuyện đã cầu xin rồi thì mới được cất tiếng nói trở lại. Ví dụ xin ngải để về săn được thú rừng thì phải đi săn về rồi mới được mở miệng nói chuyện. Làm sai ý nguyện sẽ khiến ngải mất tác dụng ngay lập tức. Điều đặc biệt ở đây là cách nuôi ngải.

Người ta cho ngải ăn trong một cái ống tre treo đâu đó trong căn nhà. Thức ăn cho ngải là vài giọt máu của con thú vừa săn được, đọt lá non hoặc hoa của loài cây mà được trồng nơi bí mật kia. “Không bao giờ” tưới nước cho cây. Người ta chỉ ngó xem nếu cây ra lộc non thì biết sắp săn được nhiều thú. Mà nếu năm đó cây trổ bông thì ôi thôi cuộc sống sung túc lắm. Khi cây rụi gốc, không sống nữa thì đồng nghĩa ngải mất tác dụng. Vì vậy chơi ngải này rất tốn cây.

Tất nhiên rồi, vì tôn trọng ý nghĩa tối thượng của đức tin nên người chơi ngải không bao giờ nói tên cây cho tôi biết. Họ chỉ miêu tả rằng cây này lá trông khá giống lá của cây Thiên Niên Kiện (Homalomena occulta) nhưng nó có bẹ xung quanh củ như bẹ của cây cải, củ to to dài dài cỡ củ cải trắng luôn. Chiếu theo các dữ kiện này cùng với những dẫn liệu về vùng sinh sống của tộc người H’rê cũng như vùng phân bố của các loài cây thuộc chi Thiên Niên Kiện (Homalomena) của họ Ráy (Araceae). Tôi cho rằng cây dùng làm nuôi ngải đó là Thần Phục, hay chính là loài Thiên Niên Kiện Pi-e (Homalomena pierreana). Loài này được Engler công bố vào năm 1912. Lịch sử nghiên cứu loài này đều ghi chép rằng có phân bố ở nam miền trung nhưng nay gần như không còn trong tự nhiên nữa. Mãi đến năm 2018, các nhà nghiên cứu mới phát hiện vùng phân bố mới của nó ở tại đảo Phú Quốc. tỉnh Kiên Giang. Ngoài ý nghĩa về y học, việc trồng nhưng không được tưới nước vì yếu tố tâm linh khiến cây có tuổi thọ không cao, dẫn đến người dân đi nhổ trực tiếp từ rừng về quá nhiều. Có lẽ vì vậy mà loài này trở nên hiếm gặp trong tự nhiên.


Tài liệu tham khảo và nguồn ảnh:

- Tạp chí Khoa học và Công nghệ, Số 39B, 2019

- Sách Cây Cỏ Việt Nam tập 3, trang 347, NXB Trẻ, 2000

- Tạp chí dược học quân sự số 1-2023

- Sách đỏ Việt Nam năm 2007 - phần thực vật – trang 377.

Bến Cát, 20/03/2024

Tây Nguyên Xanh

Read More

No comments

TRUYỀN THUYẾT NỮ THẦN LÚA GẠO DEWI SRI CỦA INDONESIA

Nguồn ảnh: Earthstoriez

 

    Trong tiếng Anh, từ vựng “paddy” có nguồn gốc từ âm ‘padi” của người sống trên đảo Bali. Trong tiếng Indonesia, “padi” là từ dùng để chỉ cây lúa còn ở trên cánh đồng. “Gabah” là hạt lúa mới được tuốt ra khỏi cành. “Beras” là hạt thóc phơi khô. Và “Nasi” tương đương với từ “cơm” trong tiếng Việt. Nhân chuyến thăm Việt Nam của tổng thống Indonesia, tôi dịch lại truyền thuyết nữ thần lúa gạo Dewi Sri được tôn thờ ở đảo Bali và Java.

   Chuyện kể rằng vua Sri Mahapunggung của xứ Mendang Kamulan công bố hoàng tử Sedana mất tích. Đột nhiên, sứ thần của vua Pulagra đến từ xứ Mendang Kumuwung đến xin cầu hôn công chúa Dewi Sri. Cô công chúa này chỉ chấp nhận kết hôn với người nào mà có hình dáng giống như anh trai Sedana. Dewi Sri đã chạy trốn khỏi cung điện nên đã bị quân của vua Pulagra truy bắt.

Cô đã chạy đến xứ Mendang Tamtu, nơi mà Ki Buyut Wangkeng và vợ đang gặt lúa. Khi Dewi Sri lại gần cối gỗ chuyên dùng giã gạo, họ đã mời cô vào nhà. Đó là một căn nhà sạch sẽ ngăn nắp. Lúc này quân truy đuổi chạy đến và có cuộc ẩu đả sau đó, nhân lúc này Dewi Sri chạy trốn xa hơn và bị một người tên là Kaladru đuổi theo. Cùng lúc này, Batara Guru biết hoàn cảnh của cô công chúa đáng thương này. Ông ấy đã cho cô biết rằng anh trai Sedana của chô đang ở đâu trong rừng Mendang Agung. Và anh em họ đã đoàn tụ sau khi Sedana đánh bại Kaladru. Sau đó, Sri và Sedana quyết định dựng chòi sống trong rừng. Hoàng tử Sedana được tặng những hạt giống và cây con. Hai anh em Sri và Sedana bị hối thúc kết hôn nhưng họ từ chối nên bị tách nhau ra. Trong lúc đang ngủ, thần linh đã biến Sedana thành con chim nhạn, còn Dewi Sri bị biến thành con rắn nước “ular sawah”. loài rắn thường sống ở ruộng lúa.

    Khi vua Sri Mahapunggung nghe tin những đứa con của mình không chịu trở về, ông thở dài, than rằng “Ôi Sri, con sẽ phải lột xác như một con rắn. Ôi Sedana, con sẽ phải làm tổ ở xứ lạ như một con chim nhạn”. Đúng như lời nguyền, chuyện này thành hiện thực. Khi tỉnh dậy, Sri và Sedana sợ hãi lẫn nhau và ly biệt. Sri ẩn nấp trong cánh đồng lúa. Chủ ruộng đã bắt được và nhốt cô trong bồ lúa của mình. Cô đã hiện lên trong giấc mơ của người nông dân và khuyên ông làm thế nào bảo vệ đứa con chưa sinh của mình khỏi hiểm nguy. Thế là từ đó họ tôn thờ Dewi Sri thành nữ thần lúa gạo.

Bình Dương, 12/01/2024

Tây Nguyên Xanh

Read More

No comments

LỊCH SỬ SỬ DỤNG DANH TỪ ‘HOÁ THẠCH’

    Khi nghiên cứu lịch sử trái đất, chắc chắn ít nhiều chúng ta bắt gặp thuật ngữ “Hoá Thạch” trong tài liệu tiếng Việt. Hẳn rồi, nó là từ Hán Việt, bắt nguồn từ hai chữ 化石. Vậy người Trung Quốc đầu tiên sử dụng hai chữ Hoá Thạch này là ai và viết trong cuốn sách nào? Và yếu tố chính trị nào khiến nó bị dùng sai cho đến ngày nay?

    Ấy là, Thẩm Quát (沈括) sinh năm 1029 và mất 1093, đã đề cập đến hoá thạch của măng tre (竹笋化石) và hoá thạch của sò Xà Thận (蛇蜃化石) trong Dị Sự (异事) của cuốn 21 thuộc bộ sách Mộng Khê Bút Đàm (梦溪笔谈). Theo như hai đề mục này thì thuật ngữ Hoá Thạch không phải là từ mà là tổ hợp kết cấu động từ tân ngữ, nghĩa là biến đổi thành đá.

    Hai chữ Hoá Thạch vẫn được dùng với nghĩa biến thành đá cho đến cuối thế kỷ 19 thì xuất hiện danh từ rất thường dùng để gọi tên các hoá thạch đó là Cương Thạch (僵石) trong các sách nổi tiếng thời đó như Địa Học Thiển Thích (地学浅释), Tây Học Quan Kiện (西学关键) hay Liệt Quốc Du Ký – Khang Hữu Vy Di Cảo(列国游记——康有为遗稿) . Trong đó từ Cương có nghĩa là chết khô và Thạch là hòn đá. Nghĩa là hòn đá hình thành từ sinh vật chết khô. Cương Thạch được dùng rất nghiêm ngặt, không hề lẫn lỗn thay thế cho thuật ngữ Hoá Thạch.

    Sự kiện Nhật chiếm Trung Quốc và người Nhật đã mượn sai hai chữ Hoá Thạch để bổ sung vào hệ thống chữ Kanji của mình cùng với sức mạnh chính trị của người Nhật ở thế kỷ 20 khiến cho các tài liệu khoa học ở Trung Quốc và sau này Việt Nam dịch lại cũng sử dụng hai từ Hoá Thạch làm danh từ cho đến ngày nay.

***

Nguồn tư liệu:

1. Giới thực vật trong các giai đoạn địa chất tỉnh Liêu Ninh( 辽宁地质历史时期的植物界 ) của Trịnh Thiếu Lâm (郑少林) và Trương Võ (张 武)

2. Hoá Thạch khảo nguyên (“化石”考源) của Hoàng Hà Thanh (黄河清)

Bình Dương, 24/07/2023

Tây Nguyên Xanh

Read More

No comments

CỎ KUSHA TRONG PHẬT GIÁO VÀ ẤN ĐỘ GIÁO

Nguồn ảnh: Flowers In Israel

     Đây là loài cỏ mà sa môn Gotama (Cồ Đàm) dùng làm đệm ngồi thiền dưới cây bồ đề trong đêm chính thức đắc đạo, trở thành đức Phật Sākyamuni (Thích Ca Mâu Ni). Ngài được chú bé Sotthiya Svastika (Cát Tường) trao cho bó cỏ này ở bên đường. Trong văn tự Sankrit cổ, cỏ này có tên là Kusha (tiếng Hán dịch là 吉祥草 Cát Tường Thảo). Ngày nay người Ấn Độ gọi nó là cỏ Halfa. Tên khoa học của nó là Desmostachya bipinnata (L).

    Trong thần thoại của đạo Hindu (Ấn Độ giáo), người ta miêu tả rằng cỏ Kusha xuất hiện sau cú khuấy động biển vũ trụ Samudra Manthan. Khi thần thánh và quỷ dữ sẵn sàng khuấy động biển vũ trụ, không có ai bảo vệ chân núi Madhara. Thần Vishu hoá thành một con rùa và bò đến bảo vệ. Trong suốt cuộc khuấy động, rùa đã mọc lông để quét sạch bờ biển. Những sợi lông này sau đó đã hoá thành cỏ Kusha.

    Cỏ này mà được rơi vãi vài giọt mật thánh Amrita (một kiểu như nước Cam Lộ trong Phật Giáo vậy) thì nó tăng khả năng chữa bệnh. Trong kinh Srimad Bhagavad Gita (kinh này ghi lại cuộc đối thoại giữa Krishna và Arjuna), thần Krishna nói trong chương 6 rằng: “Để thực hành phương pháp thiền Dhyan yoga, ngươi phải ngồi an tịnh trên đệm toạ. Đệm toạ này được tạo ra bằng cách lấy cỏ Kusha nhét bên trong một lớp da nai đã thuộc và được bọc vải mỏng.”

    Hẳn rồi, cỏ Kusha cũng là một cây thuốc trong hệ thống tri thức Ayurvedic (y học cổ truyền Ấn Độ). Khoa học đã chứng minh cỏ này có thể hấp thụ 60% bức xạ nhiệt. Thành phần hoá học có trong cỏ này thì nhiều nhưng gần đây đáng quan tâm nhất là hoạt chất “Xanthene 2,6-dihydroxy-7-methoxy-3H-xanthen-3-one” được cho là có khả năng ức chế tế bào ung thư ruột kết.

***

Nguồn tư liệu:

1. Trang 59, sách Sự Tích Đức Phật Thích Ca, tác giả Minh Thiện và Diệu Xuân, phiên bản 2017

2. Bài báo: Novel Sacrificial Medicinal Repositories: Halfa grass, Desmostachya bipinnata (L.) and Cogon grass, Imperata cylindrica (L.) của Vitthalrao Bhimasha Khyade, Shubhangi Shankar Pawar và Jiwan Pandurang Sarwade , đăng trên tạp chí World Scientific News (WSN 100 (2018) 35-50)

3. Bài báo: Grasses and their Varieties in Indian Literature, tác giả KG Sheshadri, đăng trên Asian Agri-History Vol. 17, No. 4, 2013 (325–334)

4. Bài viết Kusha Grass trên trang mạng khandro.net

5. Từ điển Phật Học Pali – Anh – Hán online

Bình Dương, 04/05/2023

Tây Nguyên Xanh

Read More

1 comment

NÔNG THÔN TÂY NGUYÊN - Kỳ 37: Ô NHỤC CHO CÁI GỌI LÀ ĐẶC SẢN TÔM RỪNG

    Đôi khi các bạn biết tôi quê ở Tây Nguyên nên hay hỏi quê tôi có đặc sản gì để khi ghé thăm, bạn mua về. Câu trả lời kinh điển của tôi luôn là Tây Nguyên không có gì là đặc sản ngoài thú rừng bị săn bắt và những món ăn có nguồn gốc tự nhiên bị thổi phồng giá trị. Trong Nhân Chủng Học, khi đánh giá văn minh của một tộc người, yếu tố Ẩm Thực Côn Trùng (Entomophagy) luôn bị soi xét rất kỹ. Một tộc người chỉ có thể được công nhận là văn minh nếu nguồn thực phẩm của họ là những thứ tự trồng được và nuôi được chứ không còn phụ thuộc vào tự nhiên sẵn có. Còn tộc người nào đã tự chủ được nguồn thức ăn rồi mà còn ăn các loài côn trùng không tự nuôi được như một kiểu ăn chơi sang chảnh thì lại càng khiếm khuyết về văn minh. Món ăn được xào nấu từ con nhộng trong ảnh là một hệ quả của sự khiếm khuyết trong ý thức hệ của người Kinh ở Việt Nam.

    Con trong ảnh là nhộng của loài bướm Chanh Di Cư (tên khoa học: Catopsilia pomona). Loài bướm này nổi tiếng bay thành đàn rất đẹp ở nông thôn Tây Nguyên trong những ngày giữa tháng ba cho đến giữa tháng tư hằng năm. Bởi vì người Tây Nguyên thường trồng cây muồng để chắn gió trong các rẫy cà phê. Lá của cây muồng là nguồn thức ăn cho con sâu của loài bướm này. Ngày xưa, chỉ có người dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên với đi bắt sâu và nhộng của con này về ăn. Thế nhưng những năm gần đây, người Kinh trên khắp cả nước biết người đồng bào ăn những thứ này. Ban đầu họ tỏ ý ghê tởm rồi chuyển sang tò mò và ăn thử. Dẫn đến bây giờ con nhộng này bị cho là Tôm Rừng Tây Nguyên. Tởm cho cái gọi là lăng xê quảng cáo chưa? Những ngày này, Facebook ngập tràn hình ảnh những cái nong (nia, mẹt) chứa đầy sâu đi bắt về, chờ đến tối nó hoá nhộng là gom bỏ vào ngăn đông tủ lạnh rồi chuyển thùng xốp xuống bán cho dân Sài Gòn với giá hai trăm nghìn một ký.

    Tôi đã từng nói trước đây rồi. Tôi không kỳ thị việc ăn côn trùng của người dân tộc bản địa. Nhưng mà người Kinh, giống người tự cho là văn minh hơn mà cũng hùa theo ăn hết phần của chim chóc thế này thì nó cũng rất…kinh. Những đàn chim Kơ Tia (con vẹt) bay về đậu xanh rì những rặng cây lấy sâu đâu mà ăn? Rồi nó còn bay về mãi nữa không? Thử tưởng tượng đất mà vắng tiếng chim thì sởn gai ốc cỡ nào. Đó là chưa kể bên Thái Lan, các nhà khoa học đã tính được công thức nhiệt độ môi trường giảm bao nhiêu mỗi năm thông qua việc đếm mật độ trứng của loài Bướm Chanh Di Cư rồi đấy nhé. Bạn người Kinh nào cảm thấy tự ái thì vui lòng đừng ăn và khuyên bạn bè mình đừng ăn. Thế cho nó khỏi nhục chứ vào hùa chửi tôi vơ đũa cả nắm là tôi block đấy!

Bình Dương, 27/04/2023

Tây Nguyên Xanh

Read More

1 comment

NHỮNG ỨNG DỤNG CỦA CÔN TRÙNG HỌC PHÁP Y TRONG ĐIỀU TRA HÌNH SỰ

Tác giả ảnh: Đặng Thanh Tình

   Côn trùng học pháp y (Forensic entomoligy) là một bộ môn khoa học có vai trò quan trọng trong việc đi tìm những bí ẩn của tử thi. Ý nghĩa quan trọng nhất của nó là xác định thời gian tử vong của nạn nhân. Tiếp đó là xác định vết thương gây án, hung thủ có quay lại hiện trường hay không, xác định đúng hiện trường gây án và trước khi chết, nạn nhân có sử dụng chất kích thích hay không.

     Khi một người hoặc động vật chết đi, chỉ trong vòng vài phút sau sẽ có những con côn trùng thuộc bộ Ruồi (Diptera) đến đẻ trứng. Những con ruồi tuy đã trưởng thành về vóc dáng nhưng cơ quan sinh dục ngoài của chúng vẫn chưa hoàn thiện. Hoa quả thối có thể là nguồn thức ăn nuôi sống chúng hằng ngày nhưng phải có protein trên xác thối thì chúng mới có thể đẻ trứng được. Và các con dòi ấu trùng của nó chỉ có thể sinh trưởng trong môi trường xác thối cho nên những con ruồi phải tìm mọi cách kiếm những cái xác tươi nhất có thể để duy trì nòi giống.

     Những con ruồi ưu tiên xâm lấn vào những vết thương hở để hút máu đầu tiên. Nếu trước khi chết, nạn nhân không hề bị trầy xước ngoài da thì những con ruồi sẽ xâm lấn vào khoé hốc mắt, lỗ mũi, miệng. Những nơi này màng da mỏng nên dễ dâm vòi vào hơn lớp da dày chỗ khác. Khi tiếp cận một đám ấu trùng nào đó, các bác sĩ pháp y sẽ cố gắng xác định con nào có tuổi đời già nhất để xác định thời gian tử vong tối thiểu. Bởi vì các loài ruồi chỉ hoạt động vào ban ngày cho nên nếu nạn nhân chết vào ban đêm thì phải đến trời sáng hôm sau mới có ruồi đến đẻ trứng, cho nên thời gian tử xong chỉ là con số gần nhất có thể.

    Nếu nạn nhân trước khi chết đã từng dùng thuốc kích thích, ví dụ Coain. Máu của nạn nhân có chứa các chất này sẽ khiến các ấu trùng của ruồi phát triển với kích thước đột biến. Bởi vậy dựa vào kích thước của ấu trùng, các bác sĩ pháp y có thể biết nạn nhân có sử dụng thuốc gì không.

    Khi nạn nhân tử vong ở hiện trường gây án rồi sau đó lại bị hung thủ di chuyển đến hiện trường mới. Hoặc vì lý do tâm lý mà các hung thủ thường quay lại hiện trường gây án, sự tác động vật lý đến thi thể cũng khiến sự xáo trộn các mối cân bằng của hệ côn trùng đang sống trong tử thi. Với sự khảo sát sự đa dạng chủng loại, tuổi đời của ấu trùng mà các chuyên gia côn trùng học có thể biết được có bao nhiêu kiểu môi trường mà tử thi đã trải qua.

***

Nội dung được lược dịch từ Trang 172 đến trang 199, giáo trình khoa học hình sự: Forensic Science, An Introduction to Scientific and Investigative Techniques tái bản lần thứ 4 của Stuart H.James, Jon J.Nordby & Suzanne Bell

Bình Dương, 15/04/2023

Biên dịch viên: Tây Nguyên Xanh

Read More

1 comment